Samráðshringir eru eitthvert mesta skaðræði sem samfélög sitja uppi með. Við þekkjum nokkur slík dæmi hér á landi og líklega er samráðshringur olíufélaganna þekktastur þeirra.
Nú sýnist mér vera að skapast jarðvegur fyrir ólöglegt samráð á öðrum
orkumarkaði hér á landi – raforkumarkaðnum. Veigamiklar breytingar voru
gerðar með nýjum raforkulögum
árið 2003 með það að markmiði að skapa virka samkeppni í sölu raforku.
Þess vegna geta einstaklingar og fyrirtæki nú fært viðskipti sín á milli
raforkufyrirtækja í leit að betra verði.
Þá ber svo við að starfandi eru samtök raforkufyrirtækja sem heita Samorka.
Í stjórn þeirra sitja fulltrúar orkufyrirtækjanna, þar á meðal
forstjórar fyrirtækja í eigu almennings, þar á meðal Landsvirkjunar og
Orkurveitu Reykjavíkur. Á sama tíma og þessi fyrirtæki reyna að mýkja
ímynd sína, m.a. með stefnu um samfélagslega ábyrgð, láta þau Samorku um
að halda uppi harðskeyttum áróðri fyrir gjörnýtingarstefnu í orkumálum. Framkvæmdastjóri Samorku er sendur í fjölmiðla
til að krefjast þess að gengið verði jafnvel enn lengra í virkjanaátt
en öfgafullar tillögur ríkisstjórnarinnar gera ráð fyrir. Þannig er
samráðshringur orkufyrirtækjanna látinn krefjast þess að Landsvirkjun
fái að virkja í Þjórsá, Íslensk vatnsorka í Hagavatni og Orkusalan í
Hólmsá. Þetta er svona eins og að Samtök verslunar og þjónustu myndu
krefjast þess að Hagkaup fengi ákveðna lóð í Reykjavík og Bónus í
Kópavogi eða að olíufélögin kæmu sér saman um skiptingu svæða við
hringveginn og krefðust lóða hjá sveitarfélögunum í einum samtökum.
Í 16. grein samkeppnislaga
segir að Samkeppniseftirlitið geti gripið til aðgerða gegn aðstæðum eða
háttsemi sem kemur í veg fyrir, takmarkar eða hefur skaðleg áhrif á
samkeppni almenningi til tjóns. Samkeppniseftirlitið hlýtur því að taka
Samorku til sérstakrar skoðunar. Ofangreint dæmi ætti að gefa fullt
tilefni til þess, auk þess sem verð á raforku til heimila virðist benda
til þess að þar ríki ekki virk samkeppni.
Það er svo tilefni í aðra umræðu að stjórnendur fyrirtækja í
almannaeigu skuli beita sér með þessum hætti í hápólitískum deiluefnum.
Hvaða umboð hefur t.d. forstjóri Orkuveitu Reykjavíkur, sem jafnframt er
stjórnarformaður Samorku, til að nota áhrifamátt fyrirtækisins til að
krefjast þess að Landsvirkjun fái að virkja í neðri hluta Þjórsár í
andstöðu við stóran hóp bænda?